AVUKAT İLKER TUNCER

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir? Farkları Nelerdir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birbiri ile bağlantılı kavramlar olsa da bu iki kavramı birbiri ile karıştırmamak gerekir. Arşiv araştırması ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak kişilere yapılırken Güvenlik soruşturması buna ek olarak Kurum ve kuruluşlarda, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları hâlinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğünü tehlikeye düşürebilecekleri konumda görev alacak kişilere yapılmaktadır.

Arşiv araştırması için daha yüzeysel ve sınırlı bir inceleme diyebiliriz güvenlik soruşturması ise daha detaylı ve idareye daha kapsamlı bir inceleme yapma yetkisi verir.

Sonuç olarak basit bir şekilde arşiv araştırması kamu görevine girecek herkese yapılırken güvenlik soruşturması konumu gereği önem arz eden işlerde çalışacak olan kişiler hakkında yapılmaktadır.

Arşiv araştırması nedir?

Arşiv araştırması; ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak kişinin adli sicil kaydının, kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığının, kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları, Kişi hakkında verilmiş Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların, hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının, mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.

Arşiv araştırması kimlere yapılır?

Arşiv araştırması, statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak kişiler hakkında yapılır. Yani kamu görevine atanacak herkese arşiv araştırması yapılmaktadır. Kişinin memur olarak ya da işçi olarak atanmasının bir önemi yoktur.

Arşiv Araştırmasını Hangi Kurumlar Tarafından Yapılır?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması;

a) Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı,

b) Emniyet Genel Müdürlüğü,

c) Mahalli mülki idare amirlikleri,tarafından yapılır.

Arşiv araştırması nasıl yapılır?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimler, kendilerine iletilen taleple sınırlı olarak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşları arşivlerinden ve elektronik bilgi işlem merkezlerinden gerekli bilgi ve belgeler ile kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları, Kişi hakkında verilmiş Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki karar ve kayıtları almaya yetkilidir.

Arşiv araştırmasında nelere bakılır?

Arşiv araştırmasında bakılacak unsurlar kanunda sınırlı sayılmış olup söyledir:

1.Kişinin adli sicil kaydı

2.Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığı

3.Kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığı

4.Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları

5.Kişi hakkında verilmiş Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi kararı

6.Kişi hakkında verilmiş Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı

7.Kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olgular

8.Kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığı

Arşiv Araştırması Ne Kadar Sürer?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili kuruma ulaşmasından itibaren; Arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş günü içinde talep eden kuruma bildirilir.

Fakat bu talebin kurum tarafından yapılması veya bildirilmesi için herhangi bir süre öngörülmediğinden arşiv araştırmasının yapılması gereken net bir süre bulunmamaktadır. Öngörülen bu süre talepte bulunan kuruma verilecek cevapla ilgilidir. Bazen bu sürelerin de aşıldığı durumlar söz konusu olmaktadır. Sonuç olarak net bir süre bulunmamaktadır.

Arşiv Araştırmasının Olumsuz Sonuçlanmasının Sebepleri

Kişiye çoğu zaman arşiv araştırmasının olumsuz olduğu bildirilmekte ancak bunun sebebi açıklanmamaktadır. Bu sebep genellikle dava açıldıktan sonra davalı kurum tarafından dava dilekçesine eklenmekte ve sebep bu şekilde öğrenilmektedir.

Arşiv araştırmasının olumsuz sonuçlanmasının her kamu görevli açısından farklılık gösterir. Bir kamu görevlisi için geçerli olan sebep diğeri için geçerli bir sebep olmayabilir. Bu durumda kişinin yaptığı görevden çalıştığı kuruma kadar farklılıklar oluşabilmektedir. Bunun sebebi idare hukukunun dağınık bir hukuk olması ve her kurumun kendi mevzuatını oluşturabilmesidir. Burada önemli olan idare alanındaki tüm bu mevzuata hakim olabilmektir.

Dolayısıyla arşiv araştırmanız olumsuz sonuçlandığında bunun herkes açısından geçerli sebepleri bulunmamakta çalıştığınız kurumun yaptığınız görevin veya sıfatınızın nitelikleri önem taşımaktadır. Dolayısıyla bu süreç somut bir yaklaşımla doktorun tespit koymasına benzemektedir.

Arşiv Araştırmasının Olumsuz Sonuçlanması Halinde Başvurulacak Yollar

Arşiv araştırmasının olumsuz sonuçlanması sonucu gidilebilecek tek yol dava yoludur. Arşiv araştırmasının olumsuz olduğu kişilere bildirilir ancak çoğu zaman sebebi bildirilmez. Dava açmak için sebebin öğrenilmesine gerek yoktur. Hatta bu sebebi öğrenmeye çalışmakla geçirilecek süre sonucunda dava açma süresi kaçırılabilir. Dolayısıyla olumsuzluğun bildirilmesi ile hukuki yollara başvuru yapılmalıdır.

Güvenlik soruşturması nedir?

Güvenlik soruşturması gizlilik dereceli bilgi ve belgeye erişimi olan ve kanunda sayılan kurumlara kamu görevlisi olarak atanacak kişilerin, bu atama öncesinde kamuda çalışma yeterliliğine sahip olup olmadıklarının ve kamu açısından bir güvenlik sorunu oluşturup oluşturmadıklarının tespiti için yapılan incelemedir.

Güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasındaki hususlara ilave olarak kişinin; Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin, Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin, Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının, mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir.

Güvenlik Soruşturması kimlere yapılır?

Hakkında Güvenlik Soruşturması yapılacak kişiler şunlardır.

a) Kamu kurum ve kuruluşlarının gizlilik dereceli birim ve kısımlarında çalıştırılacak kamu personeli.

b) Milli Savunma Bakanlığı teşkilatında çalıştırılacak kamu personeli.

c) Genelkurmay Başkanlığında çalıştırılacak kamu personeli.

ç) Emniyet Genel Müdürlüğünde çalıştırılacak kamu personeli.

d) Jandarma Genel Komutanlığında çalıştırılacak kamu personeli.

e) Sahil Güvenlik Komutanlığında çalıştırılacak kamu personeli.

f) Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığında çalıştırılacak kamu personeli.

g) Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel.

ğ) Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler.

h) Üst kademe kamu yöneticileri.

ı) Özel kanunları gereğince güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler.

i) Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis ve hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilenler.

Güvenlik soruşturması nasıl yapılır?

Cumhurbaşkanlığının arşiv araştırması ve/veya güvenlik soruşturması talepleri, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığınca ve/veya Emniyet Genel Müdürlüğünce karşılanır.

Kurum ve kuruluşların talebi üzerine yapılacak arşiv araştırması, Emniyet Genel Müdürlüğü ve/veya mahalli mülki idare amirliklerince gerçekleştirilir.

Emniyet Genel Müdürlüğü ve/veya mahalli mülki idare amirliklerince Doğrudan yapılacak talep üzerine gerçekleştirilecek güvenlik soruşturması yapılacak personel şu şekildedir:

a) Milli Savunma Bakanlığında uzman erbaş, sözleşmeli er/erbaş ve işçi olarak çalıştırılacak personel

b) Emniyet Genel Müdürlüğünde çalıştırılacak kamu personelin,

c) Jandarma Genel Komutanlığında çalıştırılacak kamu personelin

ç) Sahil Güvenlik Komutanlığında çalıştırılacak kamu personelin

d) Ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalıştırılacaklar

e) Kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştırılacak öğretmenler

f) Kurum ve kuruluşların gizlilik dereceli birimlerinde görev yapacaklar

İllerden gelen güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması talepleri valilikler tarafından yerine getirilir.

Aşağıda belirtilen kişiler hakkındaki güvenlik soruşturması talepleri Cumhurbaşkanlığına iletilir ve bunlar hakkındaki güvenlik soruşturması Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı ve/veya Emniyet Genel Müdürlüğüne yaptırılır:

a) Kurum ve kuruluşların gizlilik dereceli birim ve kısımlarında görev yapacaklardan; merkez teşkilatındaki şube müdürü, dengi ve üstü birim amirleri ile mesleğe özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle alınanlar.

b) İhtisas alanlarına da yer verilmek suretiyle Milli Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığında çalıştırılacak kamu personeli.

c) Üst kademe kamu yöneticileri.

ç) Hâkim ve savcı adaylığına atanacaklar ile hâkimlik ve savcılık mesleğine kabul edilecekler.

d) Kaymakam adaylığına atanacaklar.

e) 7/7/2010 tarihli ve 6004 sayılı Dışişleri Bakanlığı Personeline İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun kapsamında aday meslek memurluğu ile aday konsolosluk ve ihtisas memurluğuna atanacaklar ile doğrudan yurtdışı teşkilatında istihdam edilecekler.

f) Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis, hizmetlerde statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın istihdam edilecekler.

g) 29/6/2004 tarihli ve 5202 sayılı Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu kapsamındakiler.

Güvenlik Soruşturmasında aile üyelerine bakılır mı?

Eski Mülga 4045 sayılı kanun döneminde kişilerin aile üyelerinin de yapılacak bu incelemeye tabi olduğuna ilişkin hükümler bulunsa da anayasa mahkemesinin iptal kararı sonucu bu durum ortadan kalmıştır. Kişinin aile üyeleri normal şartlar altında bu incelemeye tabi olmayacaktır. Fakat uygulamada güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanmasının sebebi olarak aile üyelerinin gösterildiği durumlar hala yaşanmaktadır.

Güvenlik soruşturması ne kadar sürer?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili kuruma ulaşmasından itibaren Güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 iş günü, içinde talep eden kuruma bildirilir. Bu süre tıpkı arşiv araştırmasında açıkladığımız üzere bu sadece talepte bulunan kuruma sonucun bildirilmesi için kararlaştırılan süredir. Kurum talepte bulunmak için belirli bir süreyle sorumlu değildir. Ayrıca kendisine Güvenlik Soruşturmanın sonucun iletilmesini ilgili kişiye bildirmek için de bir süreyle kısıtlı olmadığından bu sürecin sonuçlanması için kesin bir süre yoktur.

Güvenlik Soruşturmasında görev alan Emniyet müdürlükleri ve Valilik gibi makamlar dahi farklı hızlarla çalıştığından, farklı illerdeki kişilerin güvenlik soruşturmalarının sonuçlanma süresi bile birbirinden farklılık gösterebilmektedir. Ancak çoğunlukla 3-6 ay arasında bu süreç sonlanmaktadır.

Güvenlik Soruşturmasının sonucu nasıl öğrenilir?

Güvenlik soruşturmanızın olumsuz sonuçlandığı size kurum tarafından tebliğ edilir. CİMER’ e başvurmak ya da doğrudan ilgili kuruma yazacağınız dilekçeye verilecek cevapla da arşiv araştırmanızın ve güvenlik soruşturmanızın sonucunu öğrenebilirsiniz.

Güvenlik Soruşturmasının Olumsuz Sonuçlanması

Güvenlik Soruşturmasının olumsuz sonuçlanması sonucu gidilebilecek tek yol dava yoludur. Güvenlik Soruşturmasının olumsuz olduğu kişilere bildirilir ancak çoğu zaman sebebi bildirilmez. Dava açmak için sebebin öğrenilmesine gerek yoktur. Hatta bu sebebi öğrenmeye çalışmakla geçirilecek süre sonucunda dava açma süresi kaçırılabilir. Dolayısıyla olumsuzluğun bildirilmesi ile hukuki yollara başvuru yapılmalıdır. Güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanmasının sebebi dava açıldıktan sonra davalı kurum tarafından dosyaya eklenecek evrak ile öğrenilebilecektir.